Jaskinia Raj znów jest dostępna dla turystów. Na razie zwiedzanie jest możliwe wyłącznie w weekendy, od piątku do niedzieli.
Liczebność grup została ograniczona. Konieczna jest też rezerwacja terminu przez internet. Trzeba to zrobić z wyprzedzeniem, bo w piątkowe przedpołudnie terminów na sobotę już nie było, a na niedziele zostały tylko pojedyncze. Również na kolejny weekend wiele terminów jest już zarezerwowanych.
Trzymiesięczna przerwa była spowodowana koniecznością ochrony mikroklimatu jaskini. Tak jest co roku w okresie zimowym.
Osoby, które zdecydują się na zwiedzanie, muszą stosować się do zasad reżimu sanitarnego. Konieczne jest noszenie maseczek i dezynfekcja. Na trasę turystyczną nie są wpuszczane osoby poniżej trzeciego roku życia.
Jedna z najpiękniejszych jaskiń Europy
Jaskinia „Raj” jest jedną z najbardziej znanych atrakcji turystycznych Gór Świętokrzyskich i jedną z najpiękniejszych jaskiń krasowych naszego kraju. Zachwyca bogactwem i różnorodnością kalcytowych form naciekowych. Występują tutaj skupiska stalaktytów o unikatowym na skalę światową zagęszczeniu. Jaskinia uznana została za rezerwat przyrody nieożywionej i stanowisko archeologiczne.
Od 1972 roku udostępniona została dla ruchu turystycznego wyłącznie pod opieką przewodnika. Jest to jaskinia o rozwinięciu poziomym, można ją zwiedzać bez posiadania specjalnych umiejętności. Trasa jest oświetlona elektrycznie i przystosowana do zwiedzania przez grupy wycieczkowe.
Jaskinia Raj jest typową jaskinią krasową rozwiniętą w wapieniach. Choć niewielka, wyróżnia się wśród polskich jaskiń bogatą i dobrze zachowaną szatą naciekową.
Korytarze jaskini wytworzone zostały w wapieniach środkowego dewonu, które ok. 360 milionów lat temu powstały na dnie płytkiego morza. Rozwój jaskini zachodził w kilku etapach, głównie pod koniec trzeciorzędu i w czwartorzędzie.
Długość trasy turystycznej wynosi 180 metrów i rozpoczyna się w pawilonie, gdzie zorganizowana jest wystawa muzealna wprowadzająca turystów w tematykę krasu. Można zobaczyć tu znalezione w namulisku krzemienne narzędzia pracy człowieka neandertalskiego, zamieszkującego jaskinię ok. 50 000 lat temu, a także szczątki prehistorycznych zwierząt – mamuta, nosorożca włochatego, niedźwiedzia jaskiniowego – będących obiektem polowań i szukających w jaskini schronienia.
Z pawilonu, do wnętrza jaskini prowadzi sztuczna sztolnia o długości 21 metrów. Pełni ona rolę śluzy zabezpieczającej mikroklimat jaskini.
Tuż za nią znajduje się obszerna Komora Wstępna 1 łącząca trzy ciągi korytarzy jaskini. W górnej części komory usytuowany był otwór, którym odkrywcy dostali się do jaskini.
Kolejna – Komora Złomisk 9 – jest największą salą w jaskini. Widać tu ogromne głazy, które oderwały się od stropu, a później zostały pokryte naciekami. Na uwagę zasługuje kolumna naciekowa o nazwie Harfa, prześwitująca po podświetleniu.
Następnie 40 metrowy, sztuczny tunel rozszerza się i przechodzi do Sali Kolumnowej 6, w której znajdują się pełne uroku kolumny naciekowe i stalaktyty, w ścianach liczne skamieniałości koralowców, zaś dno pokrywają jeziorka, misy martwicowe i pola ryżowe. Wielką rzadkością są pizoidy, czyli luźne nacieki w kształcie kulek, zwane perłami jaskiniowymi.
Przerzucony nad niewielkim jeziorkiem mostek prowadzi do Sali Stalaktytowej 4. Występują tu setki stalaktytów w rożnych stadiach rozwoju. Ich liczba sięga ponad 200 szt./m2.
Na spągu występują stalagmity oraz nacieki zespolone, tworzące ciekawe formy, np. kolumnę naciekową zwaną „Pagodą”.
Kolejnym fragmentem jaskini jest Sala Wysoka 8 ze stropem – 8 m ponad poziomem chodnika. Przechodząc dalej ponownie trafiamy do Komory Wstępnej 1, zamykając pętlę trasy turystycznej.
