Zespół zakładu przemysłowego w Maleńcu w powiecie koneckim to unikalny zabytek techniki, obejmujący szereg zabytkowych budowli, konstrukcji i urządzeń, wykorzystywanych w przeszłości w działalności przemysłowej i wytwórczej. Zgromadzone tu eksponaty i zabytki związane są z pierwszym etapem mechanizacji polskiej metalurgii i hutnictwa, przypadającym na koniec XVIII wieku i I połowę XIX wieku. Większość z nich zachowała sprawność po dzień dzisiejszy.
Odrobina historii…
W roku 1784 Jacek Jezierski, kasztelan łukowski, założył tu zakład składający się z młyna, tartaku, drutarni i fryszerni z 11 młotami. Trzy lata później zakład wizytował Stanisław August Poniatowski. Lokalizacja zakładu w Maleńcu uwarunkowana była bogatymi złożami rudy żelaza w okolicy, możliwością pozyskania drewna z okolicznych lasów i wodą bieżącą do poruszania kół wodnych w zakładach przemysłowych.
W pierwszych latach działalności wytwarzano tutaj m.in. stalowe odkuwki na lufy do sztucerów produkowanych w Kozienicach. W połowie dziewiętnastego stulecia zainstalowano 15 gwoździarek do produkcji gwoździ cętych z blachy . Po modernizacji fabryki rozpoczęto produkcję łopat, szpadli i okuć budowlanych. Do poruszania urządzeń zakładu służyły trzy koła wodne poruszające system pasów transmisyjnych uruchamiających następnie prasy, gwoździarki, nożyce, młoty oraz miechy pieca grzewczego.
Zakład częściowo zniszczony podczas II wojny światowej, służył Niemcom, którzy przeprowadzili modernizację szpadlarni i zainstalowali silnik spalinowy napędzający główny wał transmisyjny. Po wojnie zakład został odnowiony i produkował głównie narzędzia gospodarcze, produkcji gwoździ zaniechano w 1951 roku.
W dniu 21 czerwca 1967 roku zakład w Maleńcu został uznany za zabytek techniki i wpisany do Rejestru Zabytków.
Zwiedzanie z przewodnikiem albo samemu
Zespół zakładu przemysłowego w Maleńcu udostępniany jest do zwiedzania całorocznie. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem Zabytkowego Zakładu Hutniczego w Maleńcu lub indywidualnie z wykorzystaniem kodów QR rozmieszczonych w 15 lokalizacjach na terenie obiektu.
Zakład czynny jest od poniedziałku do piątku w godzinach od 8 do 18, a w soboty i niedzielę od 10 do 18. Bilet normalny kosztuje 5 złotych, ulgowy – 3 złote.
Niektóre z zabytkowych urządzeń i konstrukcji zachowały sprawność i gotowość do produkcji. Ich stan zachowania umożliwia ich czasowe uruchamianie na potrzeby rekonstrukcji dawnych procesów produkcyjnych i wytwórczych.
Źródło: Regionalna Organizacja Turytyczna / maleniec.pl
